گوهربین، فرا تر از شش نسل
هنر جواهرسازی قدمتی دیرینه در هنر ایران دارد. آثاری نظیر ریتونها و جامهای زرین، همچنین زینت آلات و اشیای ارزشمند دیگری که در تاریخ سلسله های پیش از اسلام ایران به آنها اشاره شده است، از تاج پادشاهان هخامنشی و تخت معروف طاقدیس در دوره ساسانی گرفته تا اسباب سفره زرین خسرو پرویز، همه گویای هنرمندی صنعتگران ایرانی در طول تاریخ بوده است. در این دوره، هنر طلا و جواهرسازى، مانند سایر هنرها به شکوفایى رسید. کیفیت و پیچیدگى سکه ها، جواهرات و زیورآلات مربوط به این دوره، گواه بر این امر است. در دوره صفوی صنعتگران ایرانی در ایجاد رشته های طلا ظرافت بسیاری داشته اند، چنانکه توسط آلات حدیده از یک قطعه شمش زرین یک مثقالی رشته ای به طول نهصد ذرع پدید می آورده اند. این رشته که به نازکی نوک سنجاق بوده است، برروی دوکهایی پیچیده میشده و بسیار مستحکم بوده است.
فرا تر از یک تاجر، با درایت بودند
حدود دو قرن پیش در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار، نامی در صنعت جواهرسازی شکل گرفت که هنوز هم پا برجاست. حاج محمد مهدی جواهری از بازرگانان بنام عصر خود بوده و در ارتقای این صنعت و هنر در ایران سهم بسزایی داشته است. او از هندوستان-آفریقا-عمان-بحرین-تانزانیا گرفته تا بسیاری نقاط دیگر، گوهرهای نخبه تهیه و آنها را برای عرضه، به تهران انتقال می داد. حاج محمد مهدی در کنار کار تجارت، طراح بوده و از فنون جواهرسازی نیز آگاه بود. ایشان با نیروی درایت و ذوق سرشار خویش، تیمچه ای در بازارچه قوام الدوله تهران ایجاد کرد که همچنان از وی به یادگار مانده است. محمد مهدی جواهری فرزندانش را به دست استادکاران این صنعت سپرد تا در فنون طراحی و ساخت، استادِ زمان خویش باشند. وفات ایشان در اواخر عصر قاجار حادث شد و فرزندان وی که خود در زمینه ساخت طلا و جواهرات گرانبها تبحر داشتند، حجره پدر را وسعت دادند.
فرا تر از یک انسان، خیر خواه بودند
شادروان مرتضی جواهری پسر حاج محمد مهدی، چون پدر خویش حرفه و هنر گوهرگری را پی گرفت و او نیز از هنرمندان و بازرگانان بنام و خوشنام در این عرصه بود . او به خیر خواهی و مردم دوستی شهرت داشت. از ایشان نیز مدرسه و مسجد به یادگار مانده است. مرتضی جواهری در شاپور، حجره ای داشتند. تمامی فرزندان حاج مرتضی به شغل خانوادگی روی آوردند اما در میان تمامی آنها تنها یک نفر بود که نامش از پدر فراتر رفت و بلند آوازه شد و آن شخص حاج محمود گوهربین بود. محمود گوهربین نسبت به دیگر برادرانش هنر مند تر بود و تلاش می کرد این هنر را به دیگر برادران خود بیاموزد.
فرا تر از جواهرساز، هنرمند بودند
حاج محمود که بعدها نام خانوادگی گوهربین را برای خود انتخاب کرد، از کودکی در کنار پدر و استادکاران اوایل سلطنت پهلوی به رموز حرفه جواهرسازی آشنا گردید. محمود گوهربین را باید یک هنرمند، هنرشناس و یک طراح بی مانند دانست. او هم در شناخت گوهر سرآمد بود و هم در ساخت جواهر. او چندین لوازم جواهرسازی و طراحی در صنعت طلا و جواهر ایران ابداع کرد که پس از وی هنوز هم در میان جواهرسازان سرتاسر عالم رواج دارد. اساس هنر ایرانی را به درستی می شناخت و به آن عشق می ورزید و از سلیقه های مردم عصر خویش اطلاع کافی داشت. آنچه می ساخت، هم معرف هنر ایرانی بود و هم از هنر روز جهان بهره‌مند بود. او دارای ایده‌های خاص بود. برخی از ساخته های وی تا به امروز به عنوان میراث در خانواده های ایرانی نسل به نسل منتقل می شوند.
نخستین بار در خیابان لاله زار، کمی آنطرفتر از منزل شخصیِ قاجاری خویش، فروشگاه و کارخانه ای تاسیس کرد. او در جرگه همکاران خود به «محمود ایران» شهرت داشت. محمود گوهربین به آموزش فنون و راز و رمز هنر گوهر گری به دیگران علاقه وافری داشت و دست پروردگانش هم اکنون، از چهره های بنام هنر و صنعت جواهر سازی در ایران و خارج از ایران هستند. او در کارخانه خود حدود ۴۰ نفر پرسنل داشت که از ابتدا زیر تعلیم ایشان بودند. محمود گوهربین به خوبی هنر را میشناخت و هر گاه کسی را مستعد این امر می دید، او را راهنمایی می کرد و تعلیم می داد. وی تاکید بسیاری بر ساخت جواهرات با کیفیت، حسن برخورد با مردم و رعایت امانت‌داری و صداقت در تجارت داشت.
از کارهای هنرمندانه او و برادرش، احمد جهان، نمونه هایی چند به یادگار مانده که هم اکنون در موزه جواهرات ملی (سلطنتی) بانک مرکزی ایران نگهداری می شود. مدتی که این دو برادر با یک دیگر همکاری می کردند به دستاورد های بزرگی رسیدند. احمد جهان اهل اقتصاد و تجارت بود و روابط اجتماعی بسیار خوبی داشت. همچنین محمود گوهربین دارای هنر و فنون زیاد بود. حدود ۳۰ سال قبل از انقلاب اسلامی ایران مسیر کاری این دو برادر جدا شد و هر کدام دنبال هنر خود رفتند.
محمود گوهربین پنج فرزند داشت. او کودکان خود را از سنین کم تحت تعلیم خود قرار داد و کار های بزرگی را به آن ها می سپارد. او بسیار سخت گیر و قانونمند بود. همیشه به فرزندان خویش یادآوری می کرد که توانایی انجام کار های بزرگ را دارند و نباید نا امید بشوند. او اعتقاد داشت که فرزندانش از خردسالی باید در کنار تحصیل همه نکات صنعت طراحی و ساخت جواهرات را نیز بیاموزند تا این هنر صنعت به عنوان یک میراث خانوادگی باقی بماند. به آن ها در کنار هنر جواهرسازی، علم اقتصاد نیز یاد می داد و اصول امانت داری و صداقت را در کار جواهر فروشی به آن ها می آموخت.
مدیریت بخشی از ذات او بود و باید او را یکی از مدیران موفق صنعتی کشور در 6دهه بدانیم. بنای نخستین پاساژ جواهر تهران، پیش از آنکه ساختمانی مرتفع در پایتخت ساخته شود از ابتکارات ایشان است. محمود گوهربین که در سال 1368 درگذشت، انسانی سخت کوش و استادی سخت گیر بود و همین ویژگی های مهم نام او را تا ابد پرآوازه کرد. ساخته های دست او حتی در زمان حال و پس از سالها در میان هم نسلان و آیندگانش ممتاز می نماید. این سخن به درستی قابل پذیرش است بسیاری از دست آوردها و پیشرفت های صنعت جواهر در ایران و در خارج از کشور مدیونِ تلاش‌های محمود گوهربین است. او بر این باور بود که دنبال پول نباید بود و باید دنبال هنر رفت. این باور را در فرزندانش نیز ریشه دار کرد و هدف اصلی را عشق ورزی به هنر قرار داد. محمود گوهربین هنر را در ساختن چیزی از هیچی می دانست.
از چپ فرزندان: کامران، فلور، کوروش، داریوش و فریده گوهربین – سال ۱۳۳۵
فرا تر از یک ایده، به جهانی شدن می اندیشد
کوروش گوهربین که در چنین خانواده ای پرورش یافته بود از همان کودکی به این صنعت علاقه داشت. او تقریبا ۶۰ سال است که در صنعت طلا و جواهر فعالیت دارد. او مطابق اندیشه پدر، از کودکی در کنار تحصیل نکات مختلف صنعت طلا و جواهر را از پدر فرا گرفت. او بزرگ ترین سرمایه زندگی خود را دانشی که از پدر گرفته است، می داند. محمود گوهربین تاکید بسیاری به سخت کوشی پسرانش داشت و چون کوروش آخرین فرزند بود، بسیار ملاحظه ی ایشان را می کرد. مادر، فخر زمان نظری، فردی صبور بود که فرزندان را در همه حال همراهی و حمایت می کرد. او از زنان فرهیخته دوران خود بود و جزو اولین نفراتی بود که به دانشگاه رفتند. ایشان در کلیه امور کسب و کار همسرش را یاری می کرد.
کوروش گوهربین بهمراه برادرش، داریوش گوهربین در سال ۱۳۵۴ فروشگاه و کارگاه مستقل جواهر سازی را در خیابان طالقانی (تخت جمشید، روبروی شرکت نفت) تاسیس کرد. در سال ۱۳۵۹ به توصیه پدر، بر آن شد تا از دانش روز جهان و روش های جدید در عرصه گوهرگری و جواهرسازی بهره گیرد. در نتیجه به آمریکا سفر کرد و در «انستیتوی جواهر سازی آمریکا GIA» دوره های گوناگونی را در رشته هایی چون «سنگ شناسی»، «طراحی» و «ساخت جواهر» گذراند. در دوران تحصیل، در کنار نکاتی که از اساتید برتر خود می آموختند، گاهی نیز ایشان به آن ها متد های خاص و منحصر بفرد خود را آموزش می داد.
ایشان همچون پدر تاکید بسیاری به حفظ میراث خانوادگی داشت و بستر این امر را فقط در ایران می دانست. پس از بازگشت از آمریکا، در خیابان ونک، بیژن، به تاسیس فروشگاه و تولیدی جدید جواهر خود اقدام نمود. در آن زمان بود که وی تصمیم گرفت دامنه تلاش و فعالیت های خود را گسترده تر سازد و در سال ۱۳۷۸ «گالری گوهربین» را در خیابان ولی عصر تهران تاسیس کرد. تا کنون کسی در ایران این وسعت را به گالری جواهری اختصاص نداده است. ساخت این گالری حدود ۴ سال تولید کشیده است.
آقای گوهربین در سال ۱۳۸۰ به دلیل عشق و علاقه‌اش به صنعت جواهرات به اتحادیه صنف فروشندگان و سازندگان طلا، جواهر، نقره و سکه تهران پیوست و حدوداٌ 9 سال بصورت مداوم «مدیریت اتحادیه» را بعهده داشت. ایشان برای پیشرفت و گسترش این صنف بسیار کوشید زیرا معتقد بود هنر نزد ایرانیان است و بس و هنر طلا و جواهر که دارای هفت هزار سال سابقه در ایران باید مجددا شکوفا شود. قویاً باور داشت که بجای عرضه محصولات خارجی باید محصولات هنرمندان ایرانی را عرضه شود. او اصل امانت داری و صداقت را اصل کار خود قرار داد و به تمام همکاران خود آن را تاکید می کرد. ایشان بر این باور است که جواهر فروشی یعنی معتمد مردم بودن و باید با آن ها صادق بود و با کیفیت ترین محصولات را باید به آن ها فروخت. این مدتی که ایشان مشغول ریاست اتحادیه بودند، فرزندان و همسر ایشان مدیریت گالری گوهربین را بر عهده داشتند و به امور آن رسیدگی می کردند.
کوروش گوهربین با توجه ویژه ای که به کیفیت در محصولات دارد، توانسته هزاران نفر اعم از شخصیت های مشهور و مدیران بزرگ ایرانی و خارجی را شیفته و مجذوب کار های خود کند. برند گوهربین افتخار دارد که تمامی ساخت های طلا و جواهر زیبا و ارزنده خود را شخصاً به دست هنرمندان ایرانی برند گوهربین ساخته و علاوه بر سرویس‌های رایگان جهت خریداری، با گارانتی خاص، هر زمان که خریدار بخواهد جواهر خود را تعویض و یا مرجوع نماید می تواند به قیمت روز این کار را انجام دهد و فکر و اعتقاد این برند، این است که جواهر فروخته شده امانتی در دست خریدار است. هدف این برند این است که با ازدیاد واحد‌های فروش در ایران و خارج از کشور این مورد را خاطر نشان نماید که تولیدات برند گوهربین همواره مشابه اندوخته مالی مردم در بانک‌های ایرانی و خارجی می‌باشد که به راحتی با مراجعه به هر کدام از شعب گوهربین قابل تبدیل به وجه نقد می باشد. او افتخار می کند که فرزندانش از اساتید این حرفه هستند و اطمینان دارد که آنها نیز همانند نیاکان خود، همه آموخته خود را به فرزندان خود انتقال داده و نسل های آینده، این راه را با افتخار ادامه می دهند.
نگین‌های جواهر بعضاً بیش از هزار سال در زیر زمین بوده و با تلاش زیاد استخراج می شود و در صورتیکه مرغوبیت آن قابلیت تراش را داشته باشد ، تراش داده می شود و به دست طراحان می رسد و پس از طراحی با محاسبات خاص ساخته و عرضه می‌شود. هزاران نفر این کار را انجام می‌دهند ولی بیشتر آنها به منافع آن می‌اندیشند ولی اندیشه برند گوهربین هنر گوهرگری است که تنها با عشق و علاقه به این صنعت بدست می آید. مشتریان گوهربین نیز بر این باور هستند که محصولات گوهربین، بسیار فراتر از یک جواهر هستند، چرا که با یک نگاه به جواهرات این برند می توان متوجه اصالت آن شد. برندی که از دو قرن پیش، پیشرو در این صنعت بوده و زبان زد خاص و عام بوده است.
اینک فرصتی است تا با توجه به ریشه و اصالتی باقی از گذشته در کنار کیفیت،شاهد بینشی نو به احساس و برانگیختن حس تعلق خاطر به هر آنچه که در این دنیای مدرنیته به فراموشی سپرده شده است،باشیم. این مسیر طولانی از عصر ناصری تا به امروز بازگوکننده همراهی سلیقه ها و توجه به نیازهای روز جامعه‌ای است که جواهرسازی در آن قدمتی باستانی دارد.
از چپ به راست کورش گوهربین، محمود گوهربین، داریوش گوهربین – سال ۱۳۶۵
